Ticari İşletmeler Arasındaki Mal ve Hizmet Tedarikinde Geç Ödemenin Sonuçları (TTK 1530)

Ticari İşletmeler Arasındaki Mal Ve Hizmet Tedarikinde Geç Ödemenin Sonuçları (TTK 1530)

Av. Levent Yaralı 

Ticari işletmeler arasında mal ve hizmet tedariki amacıyla yapılan işlemlerde geç ödemenin sonuçları TTK 1530’da ve sözleşme özgürlüğünü önemli ölçüde sınırlayarak düzenlenmiştir.

Düzenlemenin amacı TTK 1530’un madde gerekçesinde, küçük ve orta ölçekli işletmelerin(KOBİ) büyük ölçekli işletmelere karşı korunması olarak belirtilmiştir. Küçük ve orta büyüklükteki işletmeleri tanımlayan ölçütler, TTK 1522 uyarınca, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun görüşleri alınarak, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından yönetmelikle düzenlenecektir.

TTK 1530’un mal ve hizmet tedarikinde geç ödemenin sonuçlarına ilişkin düzenlemeleri kısaca şu şekildedir (Ayrıca bkz. TTK 1530-Şema);

İhtarsız temerrüt. Alacaklı tedarik borcunu yerine getirmiş olmasına rağmen borçlu belirlenen sürede borcunu ödememişse, gecikmeden sorumlu tutulamayacağı hâller hariç,  süre sonunda ihtara gerek olmaksızın temerrüte düşecektir.  (TTK 1530/2).

Ödeme süresi kararlaştırılmamış ya da kararlaştırılan süre TTK 1530/5’e aykırı ise, borçlu;

  • Faturanın veya eş değer ödeme talebinin borçlu tarafından alınmasını takip eden otuz günlük sürenin sonunda.
  • Faturanın veya eş değer ödeme talebinin alınma tarihi belirsizse mal veya hizmetin teslim alınmasını takip eden otuz günlük sürenin sonunda.
  • Fatura veya eş değer ödeme talebini mal veya hizmetin tesliminden önce alınmışsa, mal veya hizmetin teslim tarihini takip eden otuz günlük sürenin sonunda.
  • Kanunda veya sözleşmede, mal veya hizmetin kabul veya gözden geçirme usulünün öngörüldüğü hâllerde, faturayı veya eş değer ödeme talebini, kabul veya gözden geçirmenin gerçekleştiği tarihte veya bu tarihten daha önce almışsa, bu tarihten sonraki otuz günlük sürenin sonunda; şu kadar ki, kabul veya gözden geçirme için sözleşmede öngörülen süre,  mal  veya  hizmetin  alınmasından  itibaren otuz  günü  aşıyor ve bu  durum alacaklının aleyhine ağır bir haksızlık oluşturuyorsa, kabul veya gözden geçirme süresi mal veya hizmetin alınmasından itibaren otuz gün

ihtara gerek olmaksızın temerrüte düşecektir (TTK 1530/4).

 Faize hak kazanma. Alacaklı sözleşmede öngörülen tarihten ya da ödeme süresinin sonunu takip eden günden itibaren, şart edilmemiş olsa bile faize hak kazanacaktır (TTK 1530/3).

Ödeme süresi ve uzatılması. Sözleşmede öngörülebilecek ödeme süresi kural olarak en fazla altmış gün olacak ve bu süre ancak aşağıdaki durumlarda uzatılabilecektir (TTK 1530/5);

  • Alacaklı açısından ağır bir haksız durum yaratılmıyor ve açıkça anlaşılmışsa
  • Alacaklı KOBİ/tarımsal ya da hayvansal üretici ve borçlu büyük ölçekli işletme değilse

TTK 1530/5’in son cümlesi ‘‘Ancak alacaklının küçük yahut orta ölçekli işletme (KOBİ) veya tarımsal ya da hayvansal üretici olduğu veya borçlunun büyük ölçekli işletme sıfatını taşıdığı hâllerde, ödeme süresi, altmış günü aşamaz.’’ şeklindedir. Fıkrada yer alan borçlunun ibaresinden önce kullanılan ‘veya’ ibaresi, hükmün uygulama alanını gerekçenin çok daha ötesinde genişletecek şekilde yorumlanmaya müsaittir.

Kanaatimce, TTK 1530/5’in son cümlesinde yer alan ‘veya borçlunun’ ibaresindeki ‘veya’nın, ‘ve’ olarak anlaşılması gerektiği gerekçe göz önünde bulundurularak savunulabilir. Aksi halde, iki büyük ölçekli işletme arasındaki sözleşmelerde de vadenin altmış günü aşamayacağı gibi gerekçe ve hükmün konuluş amacı ile alakasız sonuçlara varılacaktır.

Taksitle ödeme. Bir tarafın alacaklı KOBİ/tarımsal ya da hayvansal üretici ve diğer tarafın borçlu büyük ölçekli işletme olduğu durumlarda, mal ve hizmet bedelinin taksitle ödenmesine ilişkin sözleşme hükümleri geçersiz olacaktır (TK 1530/8).

Faiz ödenmeyeceği ya da sorumlu olunmayacağına yönelik hükümlerin geçersizliği. Gecikme faizi ödenmeyeceği veya ağır derecede haksız sayılabilecek kadar az faiz ödeneceği,  alacaklının  geç   ödeme  dolayısıyla   uğrayacağı  zarardan  borçlunun  sorumlu olmayacağı veya sınırlı bir şekilde sorumlu tutulabileceği şeklindeki  sözleşme hükümleri geçeriz sayılacaktır (TTK 1530/6).

Temerrüt faiz oranı. Alacaklıya yapılan geç ödemelere ilişkin temerrüt faiz oranının sözleşmede öngörülmediği veya ilgili hükümlerin geçersiz olduğu hâllerde uygulanacak faiz oranını ve alacağın tahsili masrafları için talep edilebilecek asgari giderim tutarını TCMB her yıl ocak ayında ilan edecek ve faiz oranı, 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun’da öngörülen ticari işlere uygulanacak gecikme faizi oranından en az yüzde sekiz fazla olacaktır (TTK 1530/7).  ”en az yüzde sekiz fazla” ibaresinin yorumu da tartışmaya açıktır. Ticari işlerde uygulanan faize, bu faizin yüzde sekizinin eklenmesinin faiz oranı ve güdülen amaç açısından önemli bir fark  yaratmayacağı aşikardır. Bu ibarenin, ticari işlerde uygulanan faiz oranından en az sekiz puan fazla olması gerektiği şeklinde anlaşılması gerektiği yönündeki görüşe(ÇAĞLAYAN, s. 233, dn. 136; DURAL, s. 127; KENDİGELEN, s. 535, dn.23. Ayrıca bkz. YATAĞAN, s. s. 82 vd.) katılıyoruz. Bu itibarla, ticari işlerde faiz oranı %15 ise, bu oranın %8’i olan 1.2’değil, en az 8 puan %15’e ilave edilerek %23 ya da daha fazla bir faiz oranı uygulanmalıdır.

Uygulamada yoğun tartışmalara neden olabileceğini düşündüğümüz TTK 1530 hakkında daha ayrıntılı bilgi için aşağıda yer alan akademik çalışmalardan yararlanabilirsiniz. Ayrıca geç ödemenin sonuçlarına ilişkin şemaya buradan ulaşabilirsiniz.

KAYNAKLAR

180

Yorum bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.